Era tradizionalan, dudarik gabe baserriko lanei (hala nola sagardoaren egitea, otearen jotzea) lotutako erritmoetatik inspiratua zen txalaparta, eta iduri du erritmo eta esaldi batzuei mugatzen zela, ohol bakar baten hoskerekin.
Modernotasun bati esker, ekarpen asko ukan du soinu tresna horrek : fantasia piskat gehiago, ohol berri batzuk, egur mota desberdin eta bertze material batzuk, esaldi eta erritmo berrien bilera, eta bigarren kolpean oinarritutako ohiturazko txakun hestutik txakun zabalago batera pasatzea, bi joleek emandako 4 kolpeen artean une berdina uzten duena, jole bakoitzarentzako joaldi berdinean txakuna edo herrena izateko askatasuna sortzen duena.
Aldaketa guzi horien bidez, txalapartak jokamolde irekiago bat lortu du, sortzeko ahalmen gehiagorekin, tono eta soinu aberastasun amaigabe batekin, material berrien elkartzeen arabera, eta azkenean topaketa musikaletan sartu da, bertze musika eta musikariekin batean jotzen. Juan Mari Beltran eta bertze batzuek erritmo berri batzuen bila zeuden.
Ikerketa konkretu batzuetan eta erritmo osaeraren analisian oinarrituz, bertze eskema erritmiko eta struktura batzuei iristen dira. “ txakuna ” bi aldiz jotzen badugu eta bi kolpeen arteko unea haunditzen badugu, “ takataka ” deitutako erritmo bat sortzen dugu, ohiturazko txakuna baino binarioago.
Txakun laukotu hori zaharren jokoa bukatzen zuen laukoan (4 coups) atsematen da. Konbinazio guzi horietan, ez da ahantzi behar soinua, indarra, abiadura eta xehetasunekin jotzen dela ere. Osagai original horiek oinarrietatik hasiz sortu dira, soinu tresnak bere nortasuna gal ez dezadala eta bertze tresna bate (adib. xilofonoa) bihurtu ez dadila..
Juan Mari Beltranen arabera : “ badira musikari batzuk txalaparta jotzen dutela erraten dutenak, bainan erran daiteke ohola baizik ez dutela jotzen, txalapartaren erritmo struktura berezia ez bait dute erabiltzen, bi joleek bata bertzearen beharrean, baita ere borrokan, tensioa sortuz, izatea eskatzen duena ”.
Txalapartari berrientzat, oso interesgarria da, ez bada ezinbertzekoa, lehengo garaietan tresna horrekin zein musika eta zein erritmoak eginak izan direnak ezagutzea. Zein da jotzen dugun musika horren jatorria eta arrazoia, zein erritmo, noiz, nola eta zergaitik jotzen ziren ? Ezagutzen duguna kontutan hartuz, eta lehengo txalapartariek utzitako sortzeko ahalmena gaurkotuz, txalapartari bizitza luze eta aberats bat ematen jarraituko dugu.
Denborarekin bertze formak, bertze bilerak sortuko dira, tresnaren bizkortasunaren seinalea. Bere arima galduko ez duen bitartean ekarpen berri batzutaz aberasten ahalko da, beti ura edaten ahalko den iturri zaharra ahantzi gabe.
