Txalapartaren itxura ez da beti eta toki guztietan berdina izan. Txalaparta tradizionalean itxurari buruz, gehien azaltzen zaiguna honakoa da: Bi euskarri; otarrak edo saskiak ahoz behera jarririk, aulkiak edo bankuak. Hauen gainean, isolatzen duen zerbait; arto-hostoa (artorria), belar idorra, zaku zaharrak,...
Gainean horizontalki jarririk, gutxi gorabehera bi metro luze, hogei zentimetro zabal eta sei zentimetro lodi den ohol bat. Euskarriak, gutxi gorabehera ohol-muturretik bosten batera kokatzen dira. Jotzeko lau makila. Hauen luzera eta ixura desberdina izaten da tokiaren arabera. Aurreko dokumentu zaharretan ikusi dezakegu txalaparta osatzeko ohol bat baino gehiago erabiltzen zela eta “toberak” kasuetan bat, bi edo hiru palanka, baina guk ezagutu ditugun txalapartari zaharrek beti ohol bakarra erabiltzen zuten.
Gaurko txalapartariok, hots, politonalitatea eta polikromatismoa aberastu nahian, ohol bat baino gehiago erabiltzen dugu eta horrez gain, beste materialak (altzairuzko palankak, harrizko xaflak, ...) zurarekin nahasturik erabiltzen dugu. Txalapartarekin batera beste osagai batzuk erabiltzen dira. Lasarteko Zuaznabartarrek, esate baterako, joaldi guztien aurretik adarrak jotzen dituzte. ttakuna herrena tukutuna urguna Izen hauek adierazten dutenez, jole bakoitzak bere zeregina du. Batek ordena-oreka jartzen du eta besteak lagunak jarritakoa hausten, desordena-desoreka sortuz.
Horrela, joaldian zehar erritmoa egin eta deseginez, gero eta azkarrago orden-oreka hautsiezinezkora iristen da. Txalapartak baditu jotzeko arauak, eta hauek oso estuak badira ere, askatasun handia ematen diete jotzaileei bere irudimen eta inprobisatzeko ahalmena erabil ditzaten. Batek "ttakun" edo "tukutun" deitzen dena egiten du, denbora guztian bi kolpe emanez, eta besteak, "ttakunak" jotzen dituen kolpe bikoitzen artean, "herrena" edo "urguna" deitzen dena jotzen du. "Herrenak " egiten ditu joko eta aldaketak, bi kolpe bezala kolpe bat nahiz batere ez sartuz, eta konbinazio desberdin osatuz. Honen gainetik bada beste aukerarik ere musika egiteko: soinuaren "tinbre", "tonu", intentsitate eta abiadurarekin jokatzea.
Txalaparta jotzea sinple eta erraza dela iruditzen bada ere, musika egiteko joera hauek erritmoa, politonia, polikromia, tempo eta hotsekin konbinaketak eta aldaerak egiteko ematen dituzten aukera mugagabeak, txalaparta soinu-tresna konplexua eta baliotsua egiten dute. Txalapartaren joera honek libertate eta aukera handiak ematen die joleei, bakoitzak bere gaitasuna, sormena eta sentipena erabiliz saio bakoitza berria izan dadin.
